Trường THPT Đỗ Đăng Tuyển
| Hoạt động của gv | Hoạt động của hs | Nội dung cần đạt |
| GV giao nhiệm vụ: Xác định thể thơ cho một số văn bản sau: (Nối cột a với các tác phẩm) 1.Truyện Kiều - Nguyễn Du 2.Khóc Dương Khuê – Nguyễn Khuyến 3.Thương vợ - Tú Xương 4.Câu cá mùa thu - Nguyễn Khuyến 5.Vội vàng - Xuân Diệu 6.Chiều tối - Hồ Chí Minh 7.Tự tình - Hồ Xuân Hương 8.Tỏ lòng ( Thuật hoài) - Phạm Ngũ Lão 9.Việt Bắc - Tố Hữu 10.Tây Tiến - Quang Dũng
|
-HS thực hiện nhiệm vụ - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ |
- Định hướng vào bài học |
| Hoạt động của GV | Hoạt động của HS | Nội dung cần đạt |
| Nhiệm vụ1:Hướng dẫn HS tìm hiểu kiến thức khái quát về luật thơ Gv cho ngữ liệu: Bầu ơi thương lấy bí cùng Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn. -Gọi 1HS lên bảng xác định số tiếng, số dòng, thanh bằng, trắc, ngắt nhịp trong 2 câu trên. - Gv nhận xét và yêu cầu hs nêu khái niệm luật thơ. Nêu các thể thơ được sử dụng trong văn chương Việt Nam? GV lưu ý tính chất đơn lập của tiếng Việt, nhấn mạnh vai trò của tiếng trong tiếng Việt, từ đó hiểu vai trò của tiếng trong việc hình thành luật thơ GV phát vấn: - Luật thơ hình thành trên cơ sở nào? - Yếu tố nào đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành luật thơ? - Vì sao “tiếng” có vai trò quan trọng trong sự hình thành luật thơ? GV nhận xét và chốt kiến thức |
-HS làm việc cá nhân và trả lời Lên bảng xác định theo yêu cầu Nêu khái niệm HS theo dõi và ghi nội dung vào vở Hs làm việc cá nhân và trả lời |
I/ Khái quát về luật thơ: 1.Khái niệm: Luật thơ là toàn bộ những quy tắc về số câu, số tiếng, cách hiệp vần, phép hài thanh, ngắt nhịp...trong các thể thơ được khái quát theo những kiểu mẫu nhất định. *.Phân nhóm các thể thơ Việt Nam: - Nhóm 1: Các thể thơ dân tộc gồm:Thể thơ lục bát, song thất lục bát, thơ hát nói. - Nhóm2 : Các thể thơ Đường luật: Ngũ ngôn, thất ngôn tứ tuyệt, thất ngôn bát cú - Nhóm 3: Các thể thơ hiện đại:Tiếp nhận ảnh hưởng thơ Pháp và đổi mới luật thơ cũ, gồm thơ 5 tiếng, bảy tiếng, tâm tiếng, thơ tự do, hỗn hợp, thơ văn xuôi... 2. Sự hình thành luật thơ: *Dựa trên các đặc trưng ngữ âm của tiếng Việt: * Tiếng là đơn vị có vai trò quan trọng: - Số tiếng :trong câu tạo nên thể thơ - Vần của tiếng : tạo nên cách hiệp vần. - Thanh của tiếng :tạo nên hài thanh. - Tiếng là cơ sở để ngắt nhịp (mỗi thể thơ có cách ngắt nhịp khác nhau). * Số dòng trong bài thơ, quan hệ của các dòng thơ về kết cấu, về ý nghĩa cũng là yếu tố hình thành luật thơ => Như vậy số tiếng và đặc điểm của tiếng là những nhân tố cấu thành luật thơ |
| Hoạt động của giáo viên | Hoạt động của học sinh | Nội dung,yêu cầu cần đạt |
| Hướng dẫn học sinh tìm hiểu luật thơ của một số thể thơ truyền thống. Tổ chức cho HS thảo luận nhóm: Nhóm 1: Thể lục bát: “ Trăm năm/ trong cõi/ người ta Chữ tài/ chữ mệnh/ khéo là /ghét nhau Trải qua/ một cuộc /bể dâu Những điều/ trông thấy/ mà đau/ đớn lòng” - Gọi hs đọc, nhận xét cách đọc, cho hs nhận xét về số tiếng trong câu, hiệp vần, nhịp, hài thanh Nhóm 2: Thể song thất lục bát: Cho hs rút ra luật thơ của thể song thất lục bát qua 4 dòng thơ sau: “ Ngòi đầu cầu/ nước trong như lọc, Đường bên cầu/ cỏ mọc còn non… Nhóm 3: Các thể ngũ ngôn Đường luật Cho học sinh tự rút ra luật thơ của thể thơ ngũ ngôn bát cú qua bài thơ sau: MẶT TRĂNG Vằng vặc/ bóng thuyền quyên Mây quang/ gió bốn bên Nề cho/ trời đất trắng Quét sạch/ núi sông đen… Nhóm 4: Các thể thất ngôn Đường luật: -Cho hs tự rút ra luật thơ của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt qua bài thơ sau: ÔNG PHỖNG ĐÁ Ông đứng làm chi/ đó hỡi ông? Trơ trơ như đá/, vững như đồng… -GV: Cho hs tự rút ra luật thơ của thể thất ngôn bát cú qua bài thơ sau: QUA ĐÈO NGANG Bước tới Đèo Ngang/ bóng xế tà Cỏ cây chen đá/, lá chen hoa.. - Yêu cầu cho biết nguồn gốc của thơ mới Cho hs xác định thể thơ, số dòng, gieo vần từ đó rút ra mối quan hệ giữa thơ truyền thống và thơ hiện đại TIẾNG THU |
* 1 HS đọc, cả lớp theo dõi. * HS đại diện nhóm trả lời Nhóm 1 Thể lục bát: - Số tiếng: Câu 6 - câu 8 liên tục - Vần: + Tiếng thứ 6 hai dòng + Tiếng thứ 8 dòng bát với tiếng thứ 6 dòng lục - Nhịp: Chẵn, dựa vào tiếng có thanh không đổi (2, 4, 6 → 2/2/2) - Hài thanh: + Tiếng 2 (B), tiếng 4 (T), tiếng 6 (B). + Đối lập âm vực trầm bổng ở tiếng 6, 8 dòng bát Nhóm 2 Thể song thất lục bát: - Số tiếng: 2 dòng 7, dòng 6 - dòng 8 liên tục - Vần: + Cặp song thất: tiếng 7 - tiếng 5 hiệp vần vần T + Cặp lục bát hiệp vần B, liền - Nhịp: 2 câu thất 3/4 ; lục bát 2/2/2 - Hài thanh: song thất: tiếng 3 linh hoạt B/T * Nhóm 3 Các thể ngũ ngôn Đường luật a. Ngũ ngôn tứ tuyệt: b. Ngũ ngôn bát cú: - Số tiếng: 5, số dòng: 8 - Vần: độc vận, vần cách - Nhịp: 2/3 - Hài thanh: Có sự luân phiên B-T hoặc niêm B - B, T - T ở tiếng thứ 2,4 * Nhóm 4 a. Thất ngôn tứ tuyệt: - Số tiếng: 7, số dòng: 4 - Vần: vần chân, độc vận, vần cách - Nhịp: 4/3 - Hài thanh: theo mô hình trong sgk. b. Thất ngôn bát cú: - Số tiếng: 7, số dòng: 8 (4 phần: đề, thực, luận, kết). - Vần: vần chân, độc vận ở các câu 1, 2, 4, 6, 8 - Nhịp: 4/3 - Hài thanh: theo mô hình trong sgk. Các thể thơ hiện đại: - Ảnh hưởng của thơ Pháp - Vừa tiếp nối luật thơ trong thơ truyền thống vừa có sự cách tân * HS trả lời cá nhân Các thể thơ hiện đại: - Ảnh hưởng của thơ Pháp - Vừa tiếp nối luật thơ trong thơ truyền thống vừa có sự cách tân |
II. Luật thơ của một số thể thơ truyền thống 1. Thể lục bát:SGK - Số tiếng: - Vần: - Nhịp: - Hài thanh: -Bố cục 2. Thể song thất lục bát:SGK - Số tiếng: - Vần: - Nhịp: - Hài thanh: 3. Các thể ngũ ngôn Đường luật a. Ngũ ngôn tứ tuyệt: b. Ngũ ngôn bát cú: - Số tiếng: - Vần: - Nhịp: 2/3 - Hài thanh: 4. Các thể thất ngôn Đường luật: a. Thất ngôn tứ tuyệt:SGK - Số tiếng: - Vần: - Nhịp: - Hài thanh: b. Thất ngôn bát cú:SGK - Số tiếng: - Vần: - Nhịp: - Hài thanh: III. Các thể thơ hiện đại: 1. Khái niệm: Thơ mới được khởi xướng từ năm 1932, là thơ không theo luật lệ của thơ cũ => Không hạn chế số tiếng, số câu, không theo niêm luật. Thơ mới coi trọng vần và điệu 2. Đặc điểm: - Thể thơ : Không nhất định. Thường là 5 tiếng, 6, 7, 8 tiếng - Vần: Vần B vần T ( Vần chính, vần thông) . Cách hiệp theo nhiều kiểu: vần liên tiếp , vần gián cách, vần ôm. - Nhịp điệu : Các âm và thanh được lựa chọn tự do, ngắt nhịp tuỳ tình ý trong câu trong bài |
| Hoạt động của giáo viên | Hoạt động của học sinh | Nội dung,yêu cầu cần đạt |
| Hướng dẫn hs luyện tập Bài tập tiết 1:làm việc cá nhân - GV: Nhận xét, bổ sung, cho hs rút ra sự khác nhau về gieo vần, ngắt nhịp, hài thanh của 2 câu thơ 7 tiếng trong thể song thất lục bát với thể Bài tập tiết 2:Yêu cầu hs chia thành 4 nhóm + Nhóm 1: Bài tập 1 HS trình bày kết quả, các nhóm nhận xét, GV nhận xét chung, khẳng định lại đáp án. + Nhóm 2: Bài tập 2 HS trình bày kết quả, cả lớp nhận xét, GV nhận xét chung, khẳng định lại đáp án. + Nhóm 3: Bài tập 3 GV gọi HS lên bảng trình bày kết quả, cả lớp nhận xét, GV nhận xét chung, khẳng định lại đáp án. +Nhóm 4: Bài tập 4 GV gọi HS lên bảng trình bày kết quả, cả lớp nhận xét, GV nhận xét chung, khẳng định lại đáp án. Hướng dẫn HS tổng kết bài học |
HS làm việc cá nhân a. Hai câu song thất: - Gieo vần: “Nguyệt, mịt”: Tiếng thứ 7 và tiếng thứ 5 → vần lưng - Ngắt nhịp: 3/4 - Hài thanh: Tiếng thứ 3: “ thành, Tuyền”: đều là tiếng B b.Thể thất ngôn Đường luật: - Gieo vần: “xa, hoa, nhà”: Tiếng cuối câu 1, 2, 4 → vần chân, vần cách ( hoa – nhà). - Ngắt nhịp: 4/3 - Hài thanh: HS: Tiến hành thảo luận trong 3 phút, đại diện từng nhóm lên bảng viết lại N1: GV yêu cầu HS đọc bài tập 1 – sgk. HS làm việc theo nhóm nhỏ (4 người/ nhóm) N2:GV yêu cầu HS đọc bài tập 2 – sgk. HS làm việc cá nhân. N3:GV hướng dẫn HS làm bt3 – sgk. N4:GV gọi HS đọc bt 4 – sgk. * Tổng kết bài học theo những câu hỏi của GV. |
IV. Luyện tập 1/ Bài tập T1 Phân biệt cách gieo vần, ngắt nhịp, hài thanh: a. Hai câu song thất: - Gieo vần: “Nguyệt, mịt”: Tiếng thứ 7 và tiếng thứ 5 → vần lưng - Ngắt nhịp: 3/4 - Hài thanh: Tiếng thứ 3: “ thành, Tuyền”: đều là tiếng b. Thể thất ngôn Đường luật: - Gieo vần: “xa, hoa, nhà”: Tiếng cuối câu 1, 2, 4 → vần chân, vần cách ( hoa – nhà). - Ngắt nhịp: 4/3 - Hài thanh: Tiếng thứ 2, 4, 6 tuân thủ đúng luật hài thanh của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt: + Tiếng thứ 2 các dòng: suối, lồng, khuya, ngủ T B B T + Tiếng thứ 4 các dòng: như, thụ, vẽ, lo B T T B + Tiếng thứ 6 các dòng: hát, lồng, chưa, nước T B B T 2/Bài tập T2 : Bài tập 1- sgk So sánh điểm giống và khác nhau giữa thể thơ ngũ ngôn và đoạn trích * Giống: Vần gián cách. * Khác: - Vần: + Thể ngũ ngôn: Độc vận, vần gián cách. + Đoạn trích: Nhiều vần (thế, trẻ, em, lên). - Nhịp: + Thể ngũ ngôn: Nhịp lẻ (2/3) + Đoạn trích: Chủ yếu là 3/2. - Thanh: + Thể ngũ ngôn: Luân phiên bằng trắc ở tiếng thứ 2, 4 trong mỗi câu. + Đoạn trích: Chủ yếu là luân phiên bằng trắc ở tiếng thứ 3, 5 trong mỗi câu. Bài tập 2 – sgk. - Vần: + Vần chân, vần cách: lòng - trong → giống thơ truyền thống + Vần lưng: lòng - không→ sáng tạo + Nhiều vần ở các vị trí khác nhau: sông – sóng – trong - lòng - không→ sáng tạo - Ngắt nhịp: + Câu 1 : 2/5 → sáng tạo + Câu 2, 3, 4: 4/3 → giống thơ truyền thống Bài tập 3 - sgk Mô hình âm luật bài thơ Mời trầu: Bài tập 4 – sgk - Gieo vần: Độc vận, vần chân, vần gián cách. - Nhịp: 4/3 - Thanh: Tiếng 2 4 6 T B T B T B B T B T B T → Vần, nhịp, hài thanh đều giống thơ thất ngôn Đường luật. |
| Hoạt động của giáo viên | Hoạt động của học sinh | Nội dung,yêu cầu cần đạt |
| GV giao nhiệm vụ: Phân tích Luật thơ đoạn thơ thứ ba “Tây tiến đoàn binh…khúc độc hành” trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng. |
- HS thực hiện nhiệm vụ: - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: |
Biết vận dụng luật thơ để phân tích |
| Hoạt động của giáo viên | Hoạt động của học sinh | Nội dung ,yêu cầu cần đạt |
| GV giao nhiệm vụ: 1. Lập bảng niêm luật bài thơ Độc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du -HS thực hiện nhiệm vụ: - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: |
- HS thực hiện nhiệm vụ: - HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ: |
-Lập bảng niêm luật đúng theo luật thơ quy định |
Tác giả: Trinh Mai Thị Tuyết Trinh
Ý kiến bạn đọc
